In een circulaire economie gebruiken we geen primaire grondstoffen meer. We bouwen dan wegen en richten de openbare ruimte uitsluitend nog in met secundaire en biobased materialen en grondstoffen. In 2050 is het de bedoeling dat we in een volledig circulaire economie leven en in 2030 hebben we al 50% van die doelstelling behaald.
Infrastructuur en openbare ruimte zijn doorgaans altijd het eigendom van overheden, zoals Rijkswaterstaat, provincies, gemeenten en waterschappen. Als eigenaar kunnen zij en moeten zij een heel belangrijke en sturende rol op zich nemen in de transitie naar een circulair systeem. Daarvoor zijn een aantal randvoorwaarden van belang:
- Eigenaren moeten weten wat er aan materiaal is, waar onze wegen, kunstwerken en openbare ruimte uit zijn opgebouwd. Welke materialen en grondstoffen zijn gebruikt. Dat is er nu niet of is nauwelijks voorhanden. Toekomstige bouwwerken moeten voorzien zijn van een materialenpaspoort, zodat we na het verstrijken van de levensduur weten waaruit de weg, het kunstwerk en de openbare ruimte is opgebouwd.
- We matchen vraag en aanbod van secundaire materialen in een materialenmarktplaats. De asset, materialen en/of grondstoffen gaan over van de ene naar de andere eigenaar of van het ene naar het andere project.
- We ontwerpen en bouwen op basis van de beschikbaarheid van materialen. Hergebruik moet zo hoogwaardig mogelijk plaatsvinden. Gebruik van tools zijn daarvoor van cruciaal belang. De secundaire materialen die vrijkomen uit wegen en weer als nieuwe bouwstof worden toegepast.
Total Cost of Ownership (TCO)
Overheden sturen nu nog heel erg op de initiële investering die ze voor een weg moeten doen. En niet op de afschrijving per jaar. Het beheer gebeurt lineair en is bedoeld om de levensduur te verlengen en gericht op functiebehoud, maar niet op waardebehoud of waardevermeerdering. Gemeenten zouden daarom veel vaker de benadering vanuit bijvoorbeeld de Total Cost Of Ownership moeten kiezen. Maar hoe moeten overheden de TCO toepassen? Is TCO de methode of zijn er andere betere? Welke factoren bepalen de waarde van een weg? Wat betekent dat voor je beheer en onderhoud? Wat is het effect van innovaties die gedoeld zijn op hoogwaardiger hergebruik? Het gaat over wegen, maar ook over bijvoorbeeld verlichting, kunstwerken (bruggen, viaducten en tunnels), plantsoenen, parkeerplaatsen. In een circulaire economie wordt meer gestuurd op behoud van waarde. Daarin wordt datagedreven assetmanagement ook steeds belangrijker.
Om meer inzicht te verkrijgen in de redenen waarom TCO nog niet veelvuldig gebruikt wordt én hoe barrières kunnen worden weggenomen, hebben studenten van Hogeschool Saxion een onderzoek uitgevoerd in opdracht van Stichting Pioneering. Hun inzichten worden hieronder beschreven.
Voordelen van Total Cost of Ownership
Het toepassen van Total Cost of Ownership biedt een aantal voordelen die andere gunningscriteria
niet bieden. Het geeft inzicht in wat de kosten van infrastructuur op de lange termijn voor de overheid gaan zijn. Hierdoor kan de overheid budgetten nauwkeuriger vaststellen en gelden reserveren. Dit zorgt ervoor dat de overheid beter om kan gaan met haar geldstomen. De overheid heeft baat bij het toepassen van Total Cost of Ownership omdat hierdoor geld bespaard kan blijven. Het bespaarde geld zou de overheid aan andere dingen uit kunnen geven. Bijvoorbeeld aan het verder stimuleren van de gewenste circulaire economie. Een ander voordeel is dat door het toepassen van Total Cost of Ownership het verminderen van externe milieukosten gestimuleerd kan worden. Hierdoor kan de overheid vanuit het beheer van infrastructuur een bijdrage leveren aan de wettelijk vastgestelde vermindering in uitstoot van broeikasgassen.
Nadelen van Total Cost of Ownership
Een nadeel van het toepassen van Total Cost of Ownership is dat het door de veel benodigde informatie meer tijd kost dan ander gunningscriteria. Dit kan een van de beweegredenen zijn van de overheid om Total Cost of Ownership niet toe te passen. Maar vanuit ons perspectief lijkt dat dit nadeel niet opweegt tegen de voordelen die het toepassen van Total Cost of Ownership met zich meebrengt. Wij adviseren dan ook dat de overheid Total Cost of Ownership gaat toepassen omdat dit een positief effect heeft. Wel kan het zijn dat de overheid op dit moment nog geen ervaring heeft met het toepassen van Total Cost of Ownership.
Toepassing door gemeentes
Voor gemeentes kan het gecompliceerd zijn om Total Cost of Ownership toe te passen. Dit komt doordat de aannemer verantwoordelijk is voor onderhoud en beheer van de wegen. Het is voor gemeentes belangrijk om onderhoud van wegen op de juiste manier in te plannen. Dit is zodat wegen die met elkaar zijn verbonden niet op hetzelfde moment worden afgesloten. Als meerdere aannemers tegelijk wegen gaan afsluiten kan dit grote drukte en files veroorzaken binnen de stad. Dit kan ook invloed hebben op de toegankelijkheid van bepaalde wegen. Hierdoor kan grote drukte en chaos ontstaan binnen gemeentes.
Om dit te voorkomen kunnen meerdere maatregelen genomen worden. Een maatregel die genomen kan worden is om te kiezen voor een vaste aannemer binnen de gemeente, die verantwoordelijk is voor beheer en onderhoud. Om dit te kunnen realiseren zouden gemeentes afspraken moeten maken met een vaste aannemer. Deze onderhandelingen kunnen best lastig worden, aangezien het ook voor een aannemer moeilijk gaat zijn om alle wegen binnen gemeente te beheren en te onderhouden.
Een andere maatregel wat getroffen kan worden is dat de gemeente zelf het beheer en onderhoud inplant. Hiervoor kunnen beschikbare datums en tijden worden ingepland voor onderhoud per weg.
Alleen brengt dit ook weer veel werk met zich mee en neemt het een deel van het concept Total
Cost of Ownership van zich weg.
Toepassing door provincies
Voor provincies is de methode Total Cost of Ownership al een stuk minder gecompliceerd als voor gemeentes. De nadelen blijven hetzelfde, alleen zijn de maatregelen makkelijker te realiseren doordat het meer langere wegen zijn die maar één uiteindelijke eindbestemming hebben. Dit zijn vooral provinciale wegen. Wat vooral belangrijk is voor provincies is dat een stad of dorp altijd toegankelijk blijft door een omleidende route die de extra druk van een afgesloten weg aan zou kunnen.
Adviesrapport
Lees meer over dit onderzoek in het adviesrapport.
